لک پرس

محمد غیاثوند

هزارهای تمدن و فرهنگ

اولین همایش قوم لک با حضور ، متخصصان ، نخبگان و فرهیختگان بیش از ده استان کشور در تالار آرا مهر شهر صنعتی البرز در حالی برگزار شد که سالهاست ، استان  قزوین یک خلا فولکوریک تاریخی و اجتماعی با سایر استانها حتی در قالب یک بوم توریست داخل کشور دارد.

نامه سرانجام اولین سند ادبیات منظوم لکی

نویسنده: عبدالعلی میرزانیا

از آنجا که فرهنگ و ادبیات لکی چون دیگر فرزندان دیار اهورائی ایران میراث دار این فرهنگ آسمانی می باشد و از مادر خویش هیچگاه جدائی نداشته در بستر تاریخ همواره با تکانه ها ی شدید فرهنگی مواجه بوده است ،و مورد بی مهری ها ی ترک و تازی قرار گرفته است و گاه نابرادری دوستان متعصب زخم ها بر پیکر این عزیز وارد نموده است.

بنام یزدان پاک

نویسنده: محمود نظری

پاسخی به گروهبان قندلی(احمد زینی بی وند) ایلامی

جناب گروهبان قندلی (احمد زینی بی وند)سالهاست که ارامگاه تارو پودبسته وهم شما ،فریادگر حکایتی است در قبض منشورهای منسخوتان و فسیل ذهن های کوچک و بی مقدرتان،هنگامی که نام مقدس لک را بر زبان می اورد باید وضو داشته باشید!!

نویسنده: علی کولیوندزاده

«اگر موسیقی نبود حقیقتا دلیل خوبی برای دیوانگی وجود داشت.»

نوشته ام را با این سخن از  ایلیچ چایکوفسکی  آهنگساز سر شناس روس آغاز می کنم و به راستی که می توان گفت موسیقی بهترین ساخته بشر است.

به تازگی آلبوم موسیقی فولکلور (لکی) "هنارس" با خوانندگی حسین رضا اسدی خواننده خوش صدای دلفانی منتشر شده است.

حسین رضا اسدی پیش از این آلبوم بی نظیر لحظه ناب (که در سال 1391 در چهاردهمین جشن خانه موسیقی، جزو پنج آلبوم برتر سال قرار گرفت) و آلبوم فانوس شب آغوش را به ترتیب با استاد مجید درخشانی و استاد حسین پیرنیا منتشر نموده است.

نویسنده: دکتر احمد کنجوری 
چکیده:زبان لکی از گروه زبان‌های غربی شمالی زبان‌های ایرانی است. ضرورت شناخت، حفظ و نگه‌داشت زبان و ادبیات بومی برای غنای زبان رسمی و فرهنگ ایرانی انکارناپذیر است. از مهم‌ترین جلوه‌های فرهنگ هر قومی، آثار شاعران و نویسندگان است. در این مقاله برآنیم که به ابعادی از زندگی و شعر ترکه‌میر موموندآزادبخت بپردازیم و برخی از تناقض‌گویی‌ها درباره‌ی زندگی ترکه‌میر را بنمایانیم و در حد توان در رفع تناقض‌ها بکوشیم؛ نیز محتوا و ساختار تحمیدیه‌ی عارفانه‌ی او را بررسی کنیم.
مقدمهضرورت شناخت، حفظ و نگه‌داشت زبان و ادبیات بومی برای غنای زبان رسمی و فرهنگ ایرانی انکارناپذیر است. یکی از زبان‌های ریشه‌دار و سترگ ایرانی، زبان لکی است. لکی، از غنی‌ترین زبان‌های اقوام ایرانی است. «زبان لکی از گروه زبان‌های غربی شمالی زبان‌های ایرانی است.» (دبیرمقدم، 1392: 862) این زبان، «زبان بومی ایرانی بازمانده از زبان پهلوی اشکانی است.» (عسکری‌عالم، 1383: 1)

ملاپریشان از شاعران بزرگ و برجسته قوم لک

نویسنده: عبدالعلی میرزانیا

ملا پریشان در اواخر نیمه ی دوم سده ی هشتم و نیمه ی اول سده ی نهم .ق. همزمان با حکومت نوزدهمین اتابک شاه حسین که در سال 873 .ق. می زیسته است . در یک نسخه ی دست نویس خطی نویسنده ای ایشان را از طایفه غیاثوند معر فی کرده است .

چاپ کتاب ابیات چل سرو اثر ارزشمند خانم فاطمه صیدمرادی از دیار هلیلان

توضیحات : ابیات گردآوری شده ۳۰۰ تک بیتی است، که برای هر بیت آوانگاری لکی، فینگلیش و برگردان فارسی به همراه تعبیر و شرح ابیات و ندای فال آورده شده است.

کتاب ۳۵۴ صفحه است. در اول کتاب هم یک راهنمای واژگان و آوانگاری آورده شده که  برای سهولت در خواندن است.

همچنین فهرست ابیات هم در اول کتاب برای دسترسی آسان  کتاب آورده شده است

رارا به هنگام مرگ، مردم قوم لک در آیین سوگشان اجرا می کنند.مقام رارا با ساز سرنا و دهل نواخته میشود. هنگام نواختن عده ای از مردان در فضای باز محل سوگواری مردانه ، و دست در دست هم بار ضرب موسیقایی دهل و نظم حرکتی ، رقصی مانند چوپی را با تکرارسربیت خانکم رارا دایره وار اجرا می کنند.

راوی دکتر داودی

«لاوه لاوه جادوی تربیت»«برایِ براکه م ها قُشه ن شا /خدا نکُشتیِ ئه را ته ما شا»معمولاً از آغاز تولّد تا حدود ۱۳-۱۲ سالگی را که تقریباً پایان دوره دبستانی است، دوران کودکی مینامند.اینکه این زمان خود به چند دوره تقسیم می شود و هر قسمت نیز دارای چه تقسیماتی دیگر است دز خوصله ی این گفته نیست.انچه مورد نظر ماست اهمیت آموزش و تربیت نونهالان در این مدت زمان کودکیست. 

نگاره های سنگ قبر مناطق لک نشین

زمانی انسان برای انتقال ذهنیات خود از نگاره ها استفاده می کرد و هر کدام از این خطوط و نقوش دنیایی معنی در پس خود داشتند. پادشاهان و کشور گشایان نیز از این روش برای اثبات پیروزی و تسلط و قدرت خود بر دیگران، استفاده می کردند. این پادشاهان بر روی دیوار کاخها و دیواره ی سنگی کوهها این کار را می کردند و از هر نمادی برای تبیین مقاصد خود استفاده می کردند.

واژه_شناسی  

ﻓﺮﯼِ / fere 

‏#ﻓﺮﯼ‏ ﻭﺍﮊﻩ ﺍﯼ #ﻟﮑﯽ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻓﺮﯾﺐ ﺩﺍﺩﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻭﺍﮊﻩ ﯼ ﻓﺮﯾﺐ ﻓﺎﺭﺳﯽ

ﻫﻢ ﺭﯾﺸﻪ ﺍﺳﺖ . ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ‏« ﻓﺮﯾﻮ ‏» ﺑﯿﺎﻥ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺎﺯ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺍﺧﯿﺮ ﺭﺍ

ﺩﺍﺭﺍﺳﺖ . ﺯﻣﺎﻧﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺳﺮ ﮔﺮﻡ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﻃﻔﻠﯽﺭﺍ ﺳﺮﮔﺮﻡ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﮕﺬﺭﺩ .ﻣﺮﺣﻮﻡ #ﻣﻼﺣﻘﻌﻠﯽ ﺍﯾﻦ ﻭﺍﮊﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‏« ﻓﺮﯾﻮ‏» ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﯿﺖ ﺯﯾﺮ ﻣﺸﺨﺺﺍﺳﺖ

ﮔﺎ ﺷﻪ ﻓﺎ ﮔﺎ ﺧﻮﻑ،ﮔﺎ ﺧﻪ ﻡ ﮔﺎ ﺩﻩ ﺭﺩﻩ ﻥ / ﻓﻪ ﻧﻪ ﻥ ،ﻓﺮﯾﻮﻩ ﻥ ،ﭼﻮﯼ ﺑﺎﺯﯼ ﻧﻪ ﺭﺩﻩ ﻥ

ﻣﻨﺎﺑﻊ :ﺩﯾﻮﺍﻥ ﻣﻼﺣﻘعلیﺳﯿﺎﻫﭙﻮﺵ ج. ۱.

نویسنده: مهدی زینی

رارا به هنگام مرگ، مردم قوم لک در آیین سوگشان اجرا می کنند.مقام رارا با ساز سرنا و دهل نواخته میشود. هنگام نواختن عده ای از مردان در فضای باز محل سوگواری مردانه ، و دست در دست هم بار ضرب موسیقایی دهل و نظم حرکتی ، رقصی مانند چوپی را با تکرارسربیت خانکم رارا دایره وار اجرا می کنند.

راوی دکتر داودی

گذري  و نظري بر چند ضرب المثل در زبان لكي

« شوريده لرستاني»

ضرب المثلهاي لكي گنجينه اي بكر و پر محتوايند. در اين جملات و عبارات كوتاه دنيايي از رمز و راز نهفته است، جوينده مي تواند در اين ميانه از مباحث اسطوره و رد پاي تاريخ هزاران ساله تا مسائل نوين امروزي را در يابد كه متاسفانه قرباني شدن اين زبان در معبد مركزنشينان لرّ،پرده اي از ابهام را فراروي اين زبان فخيم كشيده است.

رسانه در #لکستان نیاز است یا ضرورت

چند وقتی است که در کنار بحث های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی لکستان، بحث نداشتن رسانه و طلب از صدا و سیمای استان‌های کرمانشاه، لرستان، ایلام و همدان و مهمتر از آن داشتن یک شبکه رادیویی یا تلویزیونی مستقل در یکی از #شهرهای #لک‌نشین جدی شده و در برخی استان‌ها تا حد بسیار ناچیزی به نتایجی منجر شده است. 

نویسنده: علی نجات غلامی

واژه‌ی "لک" را بنا به اشتباهی عام، ترکیبی از حرف "لام" از واژه‌ی "لر" و حرف "کاف" از واژه‌ی "کرد" می‌پندارند. اما معنای لغوی آن را عمدتاً به معنای "صدهزار" می‌دانند و یا یک رده‌ی نظامی در مقامات نظامی کهن نظر به واژگانی مانند "سرهنگ"، "سرلک" و "سرلشکر" (یعنی "لک" رده‌ای بین "هنگ" و "لشکر" بوده است، هر لشکر به چند لک و هر لک به چند هنگ تقسیم می‌شده است).  

لباس رایج مردان لک

نویسنده: زینب

پوشاک می تواند با مجموعه ای از علائم و  طرح ها، یک نظام ارتباطی فرهنگی بین افراد جامعه بر قرار نماید. بدون شک توجه و دقت در این علائم می تواند رهنمود خوبی برای شناخت فرهنگ، جغرافیا، اعتقادات و مجموعه ای از رفتارهای فرهنگی و اجتماعی باشد که لباس و پوشاک خود در بر دارنده ارزش های افراد همان جامعه است. 

بنام خدا

مدیرمحترم کانال روله لکستان 

سلام بزرگوار

به یقین میدانم که شماتحصیلکرده اید و اهل فرهنگ و تعامل از روانشناسی کلماتت برمی اید زیرسی سال سن داشته باشی لک زبانی و برای کردهای محترم  می کوشی این کوشش منافاتی با هیچ قانونی ندارد.

همشهریان من کمکت می کنند تا در تخریب من و زبان لکی بکوشی این کوشش هم ایرادی ندارد چون زمان قضاوت خواهد کرد.

نگاهی به دم تقه کرم دوستی

نویسنده: علی کولیوندزاده تیرماه 1397

همه ما داستان های عاشقانه زیادی شنیده یا خوانده ایم. داستان هایی از محبت، عشق، دوری، هجر وصال و همه احساساتی که در جریان تعامالات مختلف انسانی به وجود آمده یا بروز یافته اند. از دیرباز در تاریخ بشر داستان های عاشقانه زیادی وجود داشته است که در آن تم اصلی داستان را می توان اینگونه تعریف کرد: عشق بین انسان ها و اتفاقاتی که در جریان سایش این عشق با انسان ها و شرایط مختلف اطراف عاشق و معشوق و حتی تحولات درونی خود این دو رخ می دهد. در قرن ها نویسندگان مختلفی از سراسر جهان با این تم عاشقانه داستان های زیادی نوشته اند و ماندگارترین آن ها، داستان هایی است که نویسنده کوشیده در شکل روایت مضامین مد نظرش شیوه متفاوت تری را استفاده کند.

«واته ی لکی »

«خدا اج سلطو ممود قایم تره »

در میان مردمان لک اینگونه در افواه است که :

در زمان سلطان محمود غزنوی مردی نجار و تابوت ساز زندگی می کرد .نجار زنی به غایت زیبا و فریبنده داشت .از کمالات و جمالات چیزی کم نداشت.

سلطان محمود با یک بار دیدن این زن عاشق و دلباخته ی او شد.سلطان در پی راهی برای به دست آورد زن بود به طوریکه مورد شماتت خاص و عام و مفتیان نگردد.

فلذا به نجار پیغام داد که یا زنت را طلاق ده تا با من همسر شود یا یک خرووار چو را از سر شب تا فردا صبح طوری بتراش که همه هم اندازه و یک شکل باشند.اگر به این شرط عمل نکردی طلاق را حتمی بدان و اگر جوها را تراشیدی از تو میگذرم.

نجار ناراحت، غمگین ، گرفته و افسرده دل به خانه آمد ، زنش علت را جویا شد ، نجار ماجرا تعریف کرد.

زن لبخندی زد و گفت : غمگین مباش ! خدا از سلطان محمود قائم تر است.تا فردا هزاران کلاه را باد خواهد برد.با دلداری و سخنان آرامبخش زن در خانه ی محقر خود به خوابی پر از اضطراب فرو رفتند.

سحر کسی دق الباب در را می کوفت، نجار شتابان در را باز کرد و منتظر بود گزمه ها وارد شوند و همسرش را با خود ببرند.

گزمه گفت : زود باش به کارگاهت برو و یک تابوت مخصوص و آراسته به زیور آلات برای سلطان محمود بساز که دنیا را به حال خود گذاشت و از میان ما رفت.

یک بیت شعر فاسی هم هست که ند انستم از کیست .حتی دهخدا هم در امثال و حکم به این بیت نغز    اشاره نکرده است .برخی بر این باورند که این بیت علاوه بر معنای ظاهری به همین ماجرا اشاره دارد.

تا خدا یار است به سلطان مپیچ / گر خدا بر گشت صد سلطان به هیچ

منبع :

1. امین خضرایی، فرهنگ‌نامه امثال و حکم ایرانی، شیراز، نوید شیراز، چ 1، 1382، ص 1046.

نویسنده:مهدی زینی

لکستان: ضرورت های تشکیل

دکتر کریمی پور استاد جغرافیای ی دانشگاه خوارزمی تهران

24 سال است در باره ی ساختار تقسیمات کشوری قلم می زنم؛ دو جلد کتاب، چند مقاله و چند پژوهش رسمی را در کارنامه ام دارم. دستکم در 30 سال اخیر، همواره باورمند بوده و نوشته ام که یکی از زیر بناهای نوسازی ایران، برقراری فدرالیسم سبک ایرانی است که ایرانیان خود نخستین بنیادگرانش بوده اند. از سوی دیگر، بارها گفته ام که، مفهومی به نام فدرالیسم زبانی در جهان وجود ندارد و یا دستکم من نمی شناسم.

چاپ کتاب تاریخ ایل بالاوند لک 

حاصل سالها تحقیق 

نویسنده:آقای هادی اسفندیاری 

کتاب تاریخ ایل بالاوندبه معرفی ایلی پرداخته که تاکنون ناشناخته مانده ولی درتحولات تاریخ ملی ومحلی نقش بسزایی داشته است. خاستگاه اولیه این ایل استان فارس بوده وانشعاباتی ازطوایف ایل مذکورامروزه دراستان های بوشهر و کهگیلویه وچهارمحال بختیاری وخوزستان هستندکه ازآن جمله می توان به بهمنیاری ،شاهلو ،طایفه بالیاوی کهگیلویه وغیراشاره کرد.همچنین تیره ای ازایل لیراوی تحت عنوان لره وند دراستان ایلام یکی ازطوایف این ایل می باشد.  کتاب مذکورخلاء موجوددرتاریخ بختیاری قبل ازخوانین آسترکی راپوشش می دهد.یکی ازطوایف بزرگ ایل مذکورطایفه بختیارونداست که بهداروندهای بختیاری انشعابی ازاین طایفه هستند.  

درکتاب فوق به تبارشناسی برخی سلسله های حکومتگرایران ازقبیل قراقونیلوهاوهوتکیان افغان که برایران حاکم شدندپرداخته شده.                

همچنین به تبارشناسی طوایفی چون #کرایی،#بیرانوند،#حسنوند،#یوسفوندو #باتولی نیزپرداخته است.

مراکز تهیه کتاب تاریخ ایل بالاوند:

از پنج شنبه 22 شهریور نود و هفت در تهران و کرج توزیع میشود مسئول توزیع آقای کیانوش امیری

در لرستان شهر دورود آقای حاج فیض الله قائدرحمت

درکرمانشاه آقای تیموری 

در زردلان و هلیلان و ایلام آقای سعید نامداری

‍ با سلام 

قابل توجه  فعالان محترم  قوم  کرد

نویسنده: مراد حاجی لکستانی

دست روزگار این چنین رقم زده که خداوندان سخن و ادب  بدون رسانه ، در غربت  بمانند تا سازه های پررمز و راز و شکوهمند ادبی آنان با بلندگوی دیگران به نام (کرد و لر )تبلیغ شود.

در فعالیت های مختلف  گروه های فعال فرهنگی  لکستانی  همواره  سخن اینگونه بود که از دو همسایه صاحب رسانه! کرد و لر ما ، کردها  شاید کمی بهتر حق همسایگی را بجای می آورند .!!

هیچگاه نمیتوان مجموعه صحیح اشعار #کلامی و #اعتقادی که جزیی از میراث کهن #یارسان می‌باشد را بصورت پراکنده و ناقص و بعنوان منبعی جامع و کامل از طرف افراد مغرض به شمار آورد و یا به آن استناد نمود.

گاهاً افرادی درگذشته نه چندان دور بصورت محقق میدانی اشعاری را جمع آوری نموده و آن را به یارسان منتسب دانسته‌اند . در این اشعار و ابیات نغز کلامی یا تعمداً و یا از روی ناآگاهی قلم را 90 درجه بر عکس چرخانده‌اند . چه ابیات را جابجا نوشته و چه به آن اضافه و یا کاملاً مطالب را وارونه جلوه داده اند که بسی جای تاسف دارد . 

بنام یزدان پاک 

گلونی برای قوم لک، ثبت ملی گردید

✍️محمود نظری 

تبریک به تمام مادران گلونی پوش قوم لک

روزگاریست که در ضیافت میراث ناملوس قوم لک ، سربند مادران لک مورد هجمه و دست درازی قرار گرفته ، اما جاعلان غافل از این اند که این میراث بر سینه ی سنگ نوشته های قوم کهن لک در تاریخ نقش بسته ودر ائینه ی جمال ن گلونی پوش لک ،راز زیبایی گلونی را بر بیستون دلهای جوانان لک ،حک نموده و رقص گلونی  مادران ما ،مسیح تبسم زیبایی ها گشته و گران سنگی گردیده که #نسبت_نامه_ی_غرور و اصالت ایل گشته و غرور قوم را تداعی گر گردیده!!

گلونی نامی است عام برای پارچه‌ای با موتیف‌های بته‌جقه و اسلیمی که در میان مردم قوم لک نمادی از زیبایی، تشخص، تفاخر و برازندگی است. این پارچه براساس محل تولید و جنس، اسامی مختلفی چون هراتی و حریری نیز داشته است. گلونی توسط ن به عنوان سربند و در مدل‌های مختلف به دور سر بسته می‌شود. از جمله مدل‌های معروف می‌توان به نمونه‌های «سرون لار» یا «سرون سنگه‌لا»، «سرون شورّ»، «چوار کلاخی»، «کچ کلاخی» و «شل و مل» اشاره نمود. در گلونی طرح‌ها معمولاً به رنگ‌های قرمز، آبی، سفید، سبز و قهوه‌ای بر زمینه مشکی است. طرح‌ها و مدل‌های بستن این سربند با جایگاه سنی ن تناسب دارد. دختران و ن جوان معمولا از مدل‌های شاد، و ن میانسال از مدل‌های ساده‌تر و موجه‌تر استفاده می‌کنند.

1. مقدمه:  

اولین قانونی که باید کسی که قصد کار فرهنگی دارد رعایت کند، این اصل است که «هر بلایی که سر یک قوم می‌آید نود در صد تقصیر خودشان است ده درصد تقصیر دیگران» حالا مهم نیست که "واقعاً" این‌طور است یا نه، این "یک اصل عملی" است که باید برای کار فرهنگی بدیهی انگاشته شود. زیرا خلاف این امر به مقصرجویی و مقصرتراشی و تخریب دیگران و مظلوم‌نمایی و جنگ انگ و غیره می‌کشد. وقتی یک فعال فرهنگی به این کلان‌روایت برسد که "ما گل و بلبل بودیم دیگران آمدند خراب کردند"، از مسیر فرهنگ بیرون رفته است و این نتایج شومی خواهد داشت. یک فعال فرهنگی باید در وهله‌ی نخست بدون وسط کشیدن پای دیگران، قوم خودش را خطاب قرار دهد و بر قوت‌ها و ضعف‌ها تمرکز کند.

نظر دکتر داوودی درخصوص مور و هوره

مویه لفظ تغییر یافته مور لکی است. مور واژه ایست که ریشه در زبان اوستایی و زبانهای قبل از آن دارد. مور لکی با تمام مویه ها متفاوت است. مور ابیات یا کلیمه هایی است بر وزن هجایی با لاوشهایی که برای حزین تر شدن در لابلای ابیات سروده میشوند. این ابیات بخشی از ادبیات گذشته لکها هستند. 

بعضا ممکن است مور خوانهایی که طبع شعری هم دارند فلبداهه ابیاتی را بخوانند. مور موسیقی مقامی قوم لک است که مقامهای مختلفی دارد. اما مویه زمزمه های حزین است که برخی ایلات بالاگریوه و کلهرها و . می خوانند. مویه جملات فاقد وزن و پراکنده هستند که در نهایت دلتنگی به صورت فالبداهه زمزمه میشوند. 

لک قومی ایرانی (بدون پیشوند و پسوند لر و کرد):

نویسنده: ویریا عینی

اصطلاحات « زبان» ، « لهجه» ،  « گويش» و « گونه»

قسمت یک جامعه شناسان زبان از اصطلاح گونه(يا بعضي وقت ها كد) براي اشاره به هر نوع صورت هاي زباني كه با توجـــه به عوامل اجتماعي الگوبندي مي شوند، استفاده مي كنند. گونه اصطلاحي در جامعــــــــه شناسي زبان است كه به زبان در بافت اشاره مي كند گونه مجموعه اي از صورت هاي زباني است كه در شرايط اجتماعي، يعني همراه با يك توزيع اجتماعي متمايز به كار برده مي شود. بنابراين گونه اصطلاحي كلي است كه لهجــــــــه هاي گوناگون ،سبك هاي زباني مختلف ، گويش هاي گوناگــــــــون و حتي زبان هاي مختلفي را در بر مي گيرد كه به دلايل اجتماعي با هم در تقابل و تناقض هستند.

هنارس ؛خون تازه ای به موسیقی فولکلور لکی جاری ساخت 

نوشته : امین معظمی گودرزی 

مقدمه 

حسین رضا اسدی خواننده جوان دلفانی با انتشار آلبوم هنارس خونی تازه در رگ های موسیقی لکی جاری نمود و اثری ماندگار را  از این زبان  کهن رقم زد .

وی با همکاری چهره‌های  نامدار و سرشناس موسیقی سنتی ایران ،  همچون مجید درخشانی و حسین پرنیا آلبوم های لحظه ناب   و «فانوس شب آغوش را  از موسیقی سنتی انتشار داد و علاوه بر این  تاکنون  کنسرت های زیادی  را در داخل و خارج از کشور  برپا نموده است. 

هنارس  ؛با اشعاری زیبایی  از مرتضی خدایگان زبان لکی آخرین آلبوم هنرمند جوان،خوش سلیقه  و خوش صدای دلفانی است  که انتشار آن در حقیقت خونی تازه به رگ های موسیقی اصیل و کهن لکی جریان ساخت که با استقبال دوستداران زبان و ادبیات لکی همراه بود.

به نام خدای مرام و منش  

چرا پیرامون زبان و فرهنگ لکی پژوهش می کنیم ؟

تحقیق و پژوهش معمولا برای شناختن و شکافتن و نمایاندن ابعاد و اطراف یک موضوع که بسیار مهم و ارزنده است ، انجام می گیرد و در کشورهای مترقی و پیشرفته بودجه های کلان صرف این مهم می شود .

از کشاورزی گرفته تا صنعت ، از معدن گرفته تا نفت ، از علوم پزشکی گرفته تا فلسفه و از مکاتب ادبی تا خرده فرهنگها همه به لحاظ نقش و کارکردی که در جامعه دارند ، مورد نقد و کنکاش و موشکافی قرار میگیرند .

بالندگی فرهنگی قوم لک

یادداشتی از ویریاعیني

هویت قومی، مقوله‌ای تاریخی است که در سیر حوادث و مشی وقایع تاریخی در اطواری گوناگون بروز و ظهور می‌یابد.

هویت ملّی و قومی از تصور تمایز و رویارویی میان «ما» و «دیگران» یا «بیگانگان» نشأت می‌گیرد. این احساس دوگانگی میان «ما و دیگران» اگر در حد اعتدال باشد می‌تواند همچون دو بال پرواز برای همیاری واعتلای فرهنگی ظاهر شود و اگر به قلمرو تعصبات کور و دشمنی‌ها و کینه‌توزی‌های قومیتی متعصبانه و نژادی و زبانی درآید یا به بهانه‌ چالش با تعصبات قومیتی، به نفی و انکار و تمسخر میراث فرهنگی قوم  خویش و یا قومیتی دیگر بیانجامد، نیرویی ویرانگر خواهد شد و بهانه گونه‌ای دشمنی و ستیزه‌جویی بی‌پایان و بی‌ثمر

چند روز پیش یک مقاله مطالعه کردم که در آن عنوان شده بود که نام ایران نامی جدید و جعلی میباشد که قبل از سلسله پهلوی وجود نداشته و نام اصلی کشور ایران پارس بوده است که تغییر نام از پارس به ایران به جهت هموار کردن راه برای ظلم قوم فارس بر دیگر اقوام و ساخت ملی گرایی جعلی بوده است.

به همین دلیل تصمیم گرفتم مطالبی را جمع آوری کرده تا پاسخی به این بی آزرمی و ایران ستیزی بدهم

البته قبل از اشاره به کتب،اشعار و کتیبه هایی که نام ایران در آنها ذکر شده  باید دو نکته رو یادآور شد: 

اولا گاهی نام بعضی از کشور ها را در زبان های مختلف به گونه ای دیگر یاد میشود که برای نمونه میتوان به نام کشور مصر اشاره کرد.

دوما تبار رضا شاه پهلوی فارس نبودن رضا شاه را میرساند(درباره نیاکان لک رضاشاه این گونه گفته شده است که در زمان هجوم افغانها در اواخر دوره صفویه (1148-1135)، طوایف لک همانند بسیاری دیگر از ایلات ایران، نادر را در سرکوبی افغانها یاری می‌دادند. طایفه حسنوند که یکی از طوایف قوم لک محسوب می‌شد، نیز در این جنگ‌ها شرکت داشتند.یکی از افراد طایفه حسنوند به نام « رمضان» در جریان جنگهای نواحی شمالی کشور، از لشکریان جدا گشته، راه را گم کرده و سرانجام در ناحیه آلاشت اقامت گزید. رمضان با یکی از دختران طایفه اوجی ازدواج کرد و برای همیشه در آن دیار ماندگار گردید و رضاشاه از نواده‌های ایشان است).

       ای زبان هم آتشی هم خرمنی   

       چند این آتش در این خرمن زنی

                                         "مولوی"                                                         

⭕️شرط توفیق در ایجاد یک ارتباط مطلوب با دیگران بکار گیری درست زبان،یعنی سخن گفتن بر مبنای منطق زبان می باشد .

گوینده همیشه باید به نحوی سخن براند که به دو قلمرو زبان یعنی ساختار و نشانه های زبان پای بند باشد تا مخاطبان سخن اورا به روشنی دریابند .

باید به خاطر داشته باشیم که منطق زبان با منطق عادت وطبیعت هماهنگی دارد و اگر کسی خلاف منطق طبیعت و زبان سخن بگوید ،سخنش مهمل و بی معنا خواهد بود .

در درون زبان های ایران زمین گونه های زبانی مختلفی وجود دارند که ازجمله ی آنها می توان به زبان لکی اشاره کرد. هرچند که تعیین کردن حد و مرز برای زبان کاری بس دشوار است؛در این میان زبان لکی که در سال گذشته در فهرست آثار ناملموس ملی به ثبت رسید  از نظر زبان شناسی ساختار و قواعد یک زبان کامل ومستقل از سایر زبانها  را دارد .

کتاب گلزار ادب لرستان یکی از معدود آثاری است که در نیم قرن گذشته توانسته است در بین آثار زیادی که در پیرامون فرهنگ و ادبیات قوم لک تدوین شده است جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص دهد و در معرفی فرهنگ غنی قوم لک سهم بسزایی داشته باشد. بی شک خلق این اثر بزرگ تلاش بی وفقه و شبانه روزی بانیان آن را به دنبال داشته است که توانسته اند مجموعه ای چنین بی نقص و بی بدیل را گرد آوری نمایند. این اثر بزرگ که در نوع خود کم نظیر است می توان آن را یک مجموعه کامل در معرفی ادبای بزرگ قوم لک دانست و به خوانندگان این اثر کمک می کند تا با شعرا و سخنوران بزرگی که مقام شامخ و والایی در بنای ادبیات قوم لک داشته اند آشنا سازد.

فال چل سرو در جامعه لک زبانان از موارد جذاب فلکور می باشد که ریشه در دوران کهن ایران دارد.

این فال مختص به قوم لک است و نمونه آن در فرهنگ هیچ قومی وجود ندارد 

طبق اسناد و مدارک، قبل از ظهور زرتشت «آیین مهر پرستی» در ایران و به تبع آن در سایر نقاط دنیا وجود داشت «نخستین بار مهرپرستی در غرب ایران رواج یافته است. با ظهور زرتشت پیامبر ایرانی مهر مقام اولیه خود را از دست داد اما به عنوان یکی از ایزدان در دین زرتشتی باقی ماند ».

منظومه دارجنگه نوشاد اول (شاعر لک زمان نادر شاه افشار):

"نوشاد اول"از شاعران و عارفان بزرگ لک در دوره نادرشاه بوده دارجنگه به معنی درخت جنگ می باشد و در کنار منظومه بهمن و فرامرز از شاهکارهای نوشاد بشمار می آید منظومه «بهمن و فرامرز» به زبان های لکی و فارسی سروده شده است.

مثنوی طویل «بهمن و فرامرز» بیانگر ذوق حماسی شاعر است، این سروده مملو از آرایه های ادبی و صنایع شعری است. 

شایان ذکر است که رزم بهمن و فرامرز در شاهنامه فردوسی به تقلیل بیان شده است. شاید غرض نوشاد تکمیل این رزم نامه و بیان ناگفته هایی باشد که به دلایلی فردوسی از آنها ذکری به میان نیاورده است.

اگر مرگ دادست بیداد چیست  /  ز داد این همه بانگ و فریاد چیست

در باره ی مرگ سخن ها بسیار است.بعضی آن را آغازندگی می دانند،بعضی آن راادامه   زندگی این جهانی می دانند وبرخی هم از آن می ترسند.فردوسی شاعر بزرگ ایران زمین مرگ را با زندگی این جهانی پیوند می دهد ومی گوید: 

به رفتن مگر بهتر آیدش جای /چو آرام یابد به دیگر سرای

همچنین ما را از مویه کردن ونوحه سرایی در مرگ از دست رفتگان منع می کند،اما خود زبان حال مردم ایران باستان می شود وخود را درمقابل آنان مسول می داندو اعمال و آداب ورسوم ودلاوری هایشان را هم بی کم وکاست منعکس می نماید.دقت وتوجه فردوسی در بیان جزئیات

در مبارزات مشروطه ن ایرانی با تشکیل سازمان های ن که برای استقلال کشور و به رسمیت شناخته شدن حقوق ن تلاش میکرد،در جنبش بزرگ مشروطه خواهی شرکت میکردند.در این سازمان ها و انجمن ها بود که ن ایرانی توانستند برای اولین بار در حکومت قاجار که ارزشی برای ن قائل نمیشد در مورد حقوق اولیه خود و مسائل ی گفتگو کنند.

قزی حسنوند

ناظم الاسلام کرمانی درکتاب « تاریخ بیداری ایرانیان» ذیل حوادث سال 1288ش/1909م درباره شجاعت ودلیری این زن می نویسد:

« … زنی قزی نام که دختر صید مهدی خان و رئیس ایل حسنوند، خیلی تعریف و تمجید کرد که صباحت وملاحت و شجاعت را دارا و به کمالات آراسته است

آوشاری را عشایری نیز می‌نامند، ولی برخی مقام‌دانان آوشاری و عشایری را دو مقام مختلف می‌دانند. 

ممکن است آوشار همان افشاری یا صورت تغییریافته عشایری باشد.

 به هر صورت آوشاری مقامی زیبا و مورد علاقه لک هاست و مشهور ترین اثر این مقام « زنگ زنگه » است و با آن شناخته می‌شود.

❇️ساسانیان نیاکان لک ها:

نبرد اردشیر بابکان و کارن ها-کوچ قبایل ساسانی به قلمرو کارن ها:

اردشیر از استخر قیام کرد و اردوان چهارم آخرین شاه دودمان اشکانی را شکست داد. او به دنبال احیای اقتدار ایرانیان بود.

ورود جنگجویان اردشیر بابکان به پایتخت اشکانیان در 226م پایان کار نبود بلکه مشکل دیگری بر سر راه او وجود داشت، در زمان اشکانیان هفت خاندان پارتی در مناطقی از ایران حکم رانی میکردند. گزارش های تاریخی در مورد این خاندان ها نشان میدهد که نشیمنگاه خاندان کارن در همدان(نهاوند)،خاندان سورن در سیستان، خاندان اسپهبد در گرگان، خاندان مهران در ری، اسپندیاد در ری و خاندان زیک در آذربایجان بوده است. از میان این خاندان ها فقط خاندان های سورن و اسپهبد از اردشیر پشتیبانی میکردند. و در عین حال کارن ها بیشترین وفاداری را به اشکانیان داشتند. اردشیر بابکان برای اینکه بتواند خود را شاهنشاه بخواند مجبور بود با خاندان های مخالف خود به نبرد بپردازد و شهر به شهر ایرانشهر را بدست آورد. خاندان کارن در همان ابتدا از شاهنشاهی اشکانی حمایت

داستان کوچ ایل زند از الشتر

در زمان شاه سلطان حسین صفوی مردی بنام خدائی که اکنون تمام خوانین الشتر از نسل اویند، امیرالعشایر منطقه الشتر بوده است، پدر کریم خان زند جز سواران او می باشد، هنگامیکه مادر کریم خان زند به او حامله می باشد برای آب به سرچشمه می رود مشگ آب را پر می نماید و بر دوش میگیرد، ناگاه آوازی بگوشش می رسد که شاه آینده ایران را ناراحت کردی، مادر کریم خان این آواز را سه بار می شوند، تمام دورور خود را نگاه می کند ولی کسی را نمی بیند، به منزل می رود و سرگذشت را برای همسرش تعریف میکند، شوهرش او را مسخره میکند. این داستان به گوش خدائی میرسد و کمکم میان خدائی و پدر کریم خان دشمنی پیدا میشود، چون پدر کریم خان قدرت برابری با خدائی را ندارد به اطراف ملایر میرود و خود و برادرانش در سلک سواران نادر درمی آیند، تا لشکر کشی نادر به هندوستان پیش می آید، در تمام مدتی که کریم خان در ملایر است با اقوام و خویشاوندان خود در الشتر رابطه مستقیم دارد. 

ریشه نژادی لر-حجت الله حیدری ص 87-89

در چندین جا ذکر شده است که مردم قوم لک در گذشته ساکن ایلام و کرمانشاه بوده اند، اما در جنگ میان ایران وعثمانی در زمان شاه عباس صفوی شخصی به نام سلسله یا سل سال (طوایف حسنوند،غیاثوند،ترکاشوند،کولیوند و یوسفوند -که ایل سلسله را تشکیل میدهند-از نسل این شخص میباشند) که از فرماندهان سپاه شاه عباس بوده است یکی از سرداران سپاه عثمانی را به قتل رسانده و سر آن سردار را به شاه عباس هدیه میدهد،شاه عباس صفوی نیز به پاس دلاوری های این شخص منطقه سلسله کنونی را به  به او میبخشد که مهاجرت ایلات لک به لرستان بعد از این ماجرا آغاز میشود.

حال اول باید دید سلسله در چه زمانی زندگی میکرده است،آیا اثری از او به جا مانده ؟

دوم آیا قبل از این جنگ اثری از لک ها در لرستان دیده میشود؟

در جواب سوال اول باید به سنگ قبری که  یکی از اهالی سلسله در دشت خاوه پیدا کرده رجوع کنیم.

بر روی این سنگ دقیقا این جملات حک شده است؛

الله محمد یا علی 

هذا مرحوم  قبرار خوان 

بن دوست علی  سهله سهله 

فی شهر صفر  سنه ۷۰۱ .

این سنگ نفیس ابتدا وجود سلسله را اثبات و بعد زمان حیاتش را مشخص میکند.

این سنگ قبر متعلق به یکی از نوادگان سلسله میباشد عمر سنگ به حدود 870 سال پیش بازمیگردد و حیات این شخص مصادف با دولت خوارزمشاهیان بوده است.

وجود این سنگ قبر همزمانی سلسله و شاه عباس صفوی و داستان فوق را به کلی رد میکند.

و در جواب سوال دوم باید به شاهنامه لکی رجوع کرد این کتاب به دستور رستم شاه عباسی(اتابک لر کوچک) که بین سالهای ۸۷۳ تا ۹۳۰ هـ. ق میزیسته نوشته شده است.

رستم شاه عباسی دستور میدهد به تقلید از شاهنامه فردوسی کتابی به زبان لکی با وزن هجایی که در آن زمان در لرستان رایج بوده است نوشته شود.

حال با مقایسه زمان حیات شاه عباس صفوی (۹۹۶ - ۱۰۳۸ قمری) و زمان حیات شاه رستم عباسی (۸۷۳ -۹۳۰ قمری) و خلق شدن اثر شاهنامه لکی در میانه حکومت شاه رستم عباسی میتوان به این نتیجه رسید که لک ها قبل از صفویه نیز در لرستان فعلی حضور داشته اند و داستان فوق یاوه ای بیش نیست.

امید حسنوند